رادیولوژی (Radiology)

تصویربرداری با اشعه ایکس چیست؟

تصویربرداری با اشعه ایکس یکی از قدیمی‌ترین و مؤثرترین روش‌ها در تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر داخلی بدن را تولید می‌کند. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا ساختارهای استخوانی و برخی بافت‌های نرم را برای تشخیص بیماری‌ها و صدمات مورد بررسی قرار دهند.

نحوه عملکرد تصویربرداری با اشعه ایکس

• 1. تولید اشعه ایکس: دستگاه اشعه ایکس انرژی تولید کرده و آن را به سمت ناحیه مورد نظر بدن هدایت می‌کند.

  2. تحلیل بافت‌ها: اشعه ایکس از میان بافت‌های مختلف بدن عبور کرده و بسته به چگالی و ترکیب بافت‌ها، بخشی از اشعه جذب می‌شود. بافت‌های استخوانی متراکم‌تر اشعه ایکس بیشتری جذب کرده و تصاویر تیره‌تری ایجاد می‌کنند.

  3. ثبت تصویر: اشعه ایکس عبوری به صفحه دیجیتال یا فیلم برخورد کرده و تصویر ناحیه مورد نظر ثبت می‌شود.

•  

روش های ساده در تصویربرداری با اشعه ایکس

در تصویربرداری با اشعه ایکس، چندین روش ساده برای بررسی نواحی خاص یا انجام آزمایشات ویژه وجود دارد:

• تصویربرداری از قفسه سینه:

• 

• کاربرد: برای بررسی مشکلات ریوی، عفونت‌ها، تومورها و بیماری‌های قلبی.
  نحوه عملکرد: بیمار در مقابل دستگاه اشعه ایکس ایستاده یا نشسته و تصاویر از قفسه سینه گرفته می‌شود.

•  

• تصویربرداری از استخوان‌ها (رادیوگرافی استخوان):

• کاربرد: برای تشخیص شکستگی‌ها، تومورها و ناهنجاری‌های استخوانی.
  نحوه عملکرد: تصاویر از نواحی مختلف استخوانی گرفته می‌شود تا مشکلات احتمالی بررسی شوند.

•  

• تصویربرداری دندان (رادیوگرافی دندان):

• کاربرد: برای بررسی وضعیت دندان‌ها، ریشه‌ها و بافت‌های نرم اطراف دندان.
  نحوه عملکرد: تصاویر به صورت دیجیتال یا روی فیلم گرفته می‌شود تا به دندان‌پزشکان در تشخیص مشکلات دندانی کمک کند.

•  

• تصویربرداری از ناحیه شکم (رادیوگرافی شکم):

• کاربرد: برای شناسایی مشکلات دستگاه گوارش، انسداد روده‌ها و وجود توده‌ها.
  نحوه عملکرد: تصاویر از ناحیه شکم گرفته می‌شود تا مشکلات داخلی بررسی شوند.

•  

• تصویربرداری مفصل‌ها (رادیوگرافی مفصل‌ها):

• کاربرد: برای ارزیابی مشکلات مفصلی مانند آرتریت و ناهنجاری‌های مفصلی.
  نحوه عملکرد: تصاویر از مفاصل خاص مانند زانو، مچ پا و آرنج گرفته می‌شود.

---

روش‌های تصویربرداری با ماده حاجب (تزریقی / خوراکی):

 

در تصویربرداری با اشعه ایکس، برخی روش‌ها نیاز به استفاده از مواد حاجب (کنتراست) دارند؛ این مواد می‌توانند به صورت خوراکی، تزریقی، یا مقعدی وارد بدن شوند تا اندام‌ها و عروق خاص بهتر و واضح‌تر دیده شوند.

در ادامه، فهرستی از تصویربرداری‌های رنگی یا با ماده حاجب (تزریقی یا خوراکی) رو برات آوردم:

 

• رادیوگرافی مری و معده با باریم (Barium Swallow / Upper GI Series):

  نوع ماده حاجب: خوراکی (باریم سولفات)
  کاربرد: بررسی مری، معده و قسمت ابتدایی روده کوچک برای تشخیص زخم، تنگی یا ریفلاکس.

•  

باریم انما (Barium Enema):

 

نوع ماده حاجب: مقعدی (باریم مایع)
کاربرد: بررسی کولون و رکتوم برای تشخیص پولیپ، سرطان یا انسداد روده.

 

یورترگرافی (Urethrography) / سیستوگرافی (Cystography):

نوع ماده حاجب: تزریقی به مجاری ادراری یا مثانه
کاربرد: بررسی مثانه و مجرای ادراری برای نشت، انسداد یا بازگشت ادرار به کلیه.

 

هیستروسالپنگوگرافی (HSG):

نوع ماده حاجب: تزریقی به رحم
کاربرد: بررسی لوله‌های رحمی و رحم در زنان نابارور.

 

پیلوگرافی داخل وریدی (IVP - Intravenous Pyelography):

نوع ماده حاجب: تزریقی
کاربرد: بررسی کلیه‌ها، حالب و مثانه برای تشخیص سنگ کلیه، تومور یا انسداد.

 

مزایای تصویربردرای با اشعه ایکس

• دقت بالا: تصویربرداری با اشعه ایکس تشخیص دقیق مشکلات و بیماری‌ها را ممکن می‌سازد.

• سرعت: این روش معمولاً سریع است و تصاویر فوراً قابل مشاهده هستند.

• غیرتهاجمی: این روش غیرتهاجمی است و معمولاً نیازی به جراحی یا مداخلات پیچیده ندارد.

• صرفه‌جویی در هزینه: هزینه‌های مربوط به تصویربرداری با اشعه ایکس معمولاً از دیگر روش‌های تصویربرداری کمتر است.

ملاحظات و مخاطرات تصویربرداری با اشعه ایکس

1. مصرف محدود و ضروری:
   اشعه ایکس باید فقط در موارد ضروری و با تجویز پزشک انجام شود تا از مواجهه غیرضروری با اشعه جلوگیری شود.

2. استفاده از تجهیزات حفاظتی:
   هنگام تصویربرداری از بخش خاصی از بدن، باید سایر نواحی با استفاده از لباس‌ها یا پوشش‌های سربی محافظت شوند تا از پراکندگی اشعه جلوگیری شود.

3. توجه به وضعیت بارداری:
   زنان باردار یا مشکوک به بارداری باید قبل از تصویربرداری، پزشک را مطلع کنند، زیرا اشعه ایکس ممکن است برای جنین خطرناک باشد.

4. تنظیم میزان دوز اشعه:
   دستگاه‌های مدرن امکان تنظیم دوز اشعه را دارند تا کمترین مقدار لازم استفاده شود، مخصوصاً برای کودکان و بیماران با نیاز به تصویربرداری مکرر.