AVM (Arteriovenous Malformation) چیست؟
AVM مارپیچی غیرطبیعی از عروق خونی در مغز یا نخاع است. به بیان ساده، AVM مانند کیسه‌ای از عروق در هم پیچیده می‌باشد.
✅ نحوه تشکیل AVM
در بدن انسان، خون از طریق شریان‌ها به سراسر بدن منتقل شده و در نهایت به مویرگ‌ها می‌رسد. در یک AVM، شریان‌ها مستقیماً به وریدها متصل می‌شوند و این امر منجر به افزایش فشار خون در وریدها، تضعیف دیواره آن‌ها و در برخی موارد خونریزی می‌شود.
✅علل و ریسک فاکتورهای AVM
علل AVM مغزی:
- مادرزادی (Congenital): بیشتر موارد AVM مغزی مادرزادی هستند، یعنی از زمان تولد وجود دارند. این ناهنجاری معمولاً در دوران جنینی و به دلیل اختلال در تشکیل عروق خونی طبیعی رخ می‌دهد.
- تغییرات ژنتیکی: برخی جهش‌های ژنتیکی ممکن است با ایجاد AVM مرتبط باشند، اگرچه این موارد نادر هستند. سندرم‌هایی مانند سندرم اوسلر-وبر-رندو (Hereditary Hemorrhagic Telangiectasia) ممکن است خطر ابتلا به AVM را افزایش دهند.
- عوامل ناشناخته: در بسیاری از موارد، علت دقیق AVM مغزی ناشناخته است و ممکن است ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش داشته باشد.
ریسک فاکتورهای AVM مغزی:
- سن: AVM مغزی معمولاً در افراد جوان (بین ۲۰ تا ۴۰ سال) تشخیص داده می‌شود. با این حال، ممکن است در هر سنی، حتی در کودکان، رخ دهد.
- جنسیت: مردان و زنان به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، اما برخی مطالعات نشان می‌دهند که مردان ممکن است کمی بیشتر در معرض خطر باشند.
- سابقه خانوادگی: در موارد نادر، سابقه خانوادگی AVM یا سایر ناهنجاری‌های عروقی ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
- سایر ناهنجاری‌های عروقی: وجود سایر اختلالات عروقی مانند آنوریسم یا ناهنجاری‌های شریانی-وریدی در سایر نقاط بدن ممکن است با AVM مغزی مرتبط باشد.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا می‌تواند خطر پارگی AVM و خونریزی مغزی را افزایش دهد.
- ضربه به سر: در موارد بسیار نادر، ضربه شدید به سر ممکن است با ایجاد AVM مرتبط باشد.
نکته مهم: AVM مغزی ممکن است سال‌ها بدون علامت باقی بماند و به طور تصادفی در تصویربرداری‌های پزشکی تشخیص داده شود.
⚠️ علائم AVM
علائم AVM مغزی شامل:
- تشنج
- سردرد شدید ناگهانی
- ضعف عضلانی
- فلج یکطرفه بدن
- اختلالات بینایی و شنوایی
- اختلال در تفکر و حافظه
در کودکان زیر ۲ سال، علائم ممکن است شامل هیدروسفالی (افزایش مایع مغزی) و تشنج باشد.
میزان خطر خونریزی AVM
احتمال خونریزی سالانه AVM حدود ۲ تا ۳٪ است و مرگ ناشی از اولین خونریزی بین ۱۰ تا ۳۰٪ تخمین زده می‌شود. اگر خونریزی رخ دهد، احتمال خونریزی مجدد در سال اول ۹ برابر بیشتر خواهد بود.
✅روش‌های تشخیص
تشخیص AVM با تصویربرداری پزشکی شامل:
- سی‌تی اسکن (CT Scan)
- ام‌آر‌آی (MRI یا MRA)
- آنژیوگرافی
درمان AVM
اهداف درمان شامل پیشگیری از خونریزی و کاهش خطر سکته است. روش‌های درمانی عبارتند از:
- جراحی: گزینه‌ای قطعی برای برداشتن AVM، البته بسته به محل و اندازه آن.
- رادیوسرجری: استفاده از پرتوهای متمرکز برای از بین بردن AVM.
- آمبولیزاسیون اندوواسکولار: روشی کم‌تهاجمی که با تزریق مواد مخصوص، جریان خون AVM را مسدود می‌کند.
آمبولیزاسیون: روش نوین و کم‌تهاجمی
در این روش، اینترونشنال رادیولوژیست یک کاتتر را وارد شریان کرده و مواد مسدودکننده مانند چسب آکریلیک یا فنر را به محل AVM تزریق می‌کند. این کار باعث کاهش جریان خون به ناهنجاری و تسهیل جراحی در صورت نیاز می‌شود.
✅ مزایای آمبولیزاسیون
- روش کم‌تهاجمی و بدون نیاز به برش جراحی
- مدت بستری کوتاه‌تر نسبت به جراحی باز
- کاهش خطر خونریزی و سکته
⚠️ عوارض احتمالی
- درد موقتی
- عفونت
- احتمال خونریزی مجدد در صورت عدم امحا کامل AVM
مراقبت‌های پس از آمبولیزاسیون
بیمار معمولاً ۶ تا ۸ ساعت پس از پروسیجر باید در بستر بماند و می‌تواند پس از ۲۴ ساعت به فعالیت‌های عادی بازگردد.
نکات پیشگیری از خونریزی AVM
- اجتناب از بلند کردن اشیای سنگین
- قطع مصرف سیگار و الکل
- کنترل فشار خون
- رعایت رژیم غذایی کم‌نمک
برای ارزیابی AVM خود و انتخاب بهترین روش درمانی، با پزشک متخصص مشورت کنید.
فیلم انجام آنژیوگرافی درمانی AVM
مستند علیمی و پزشکی شگفتی های مغز انسان پروفسور حسین قناعتی
برای آشنایی بیشتر با پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه AVM مغزی، می‌توانید به مقالات منتشرشده توسط مرکز تحقیقات مراجعه کنید.
