تعریف آنوریسم

آنوریسم (Aneurysm) به بزرگ‌شدگی یا اتساع غیرطبیعی دیواره‌ی یک رگ خونی، معمولاً یک شریان، گفته می‌شود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که بخشی از دیواره رگ ضعیف شده و تحت فشار جریان خون، متورم می‌شود. اگر آنوریسم پاره شود، می‌تواند منجر به خونریزی شدید و مرگ شود.

انواع شایع آنوریسم

1. آنوریسم مغزی (Cerebral Aneurysm)
   معمولاً در سرخرگ‌های پایه‌ی مغز رخ می‌دهد و می‌تواند باعث خونریزی ساب‌آراکنوئید شود.
2. آنوریسم آئورت شکمی (AAA: Abdominal Aortic Aneurysm)
   در قسمت شکمی آئورت رخ می‌دهد؛ شایع‌ترین نوع آنوریسم آئورتی است.
3. آنوریسم آئورت توراسیک (TAA: Thoracic Aortic Aneurysm)
   در بخش قفسه‌سینه‌ی آئورت دیده می‌شود.
4. آنوریسم محیطی
   مثل آنوریسم شریان پاپلیتئال (در زانو) یا فمورال (در ران).

علائم و تشخیص 

بسیاری از آنوریسم‌ها بدون علامت هستند و به طور تصادفی در تصویربرداری‌های  (MRI، CT یا آنژیوگرافی) شناسایی می‌شوند. در صورت پارگی، علائم شامل:

• سردرد بسیار شدید و ناگهانی (Thunderclap Headache)

• تهوع و استفراغ

• کاهش سطح هوشیاری

• تشنج

• علائم نورولوژیک مثل فلج یا دوبینی

تشخیص دقیق از طریق آنژیوگرافی (Digital Subtraction Angiography - DSA) انجام می‌شود که امکان برنامه‌ریزی درمانی را فراهم می‌سازد.

درمان آنوریسم 

نظارت و کنترل پزشکی

در آنوریسم‌های کوچک و بدون علامت، پزشک ممکن است تنها به پایش منظم با تصویربرداری (مثل CT یا MRI) و کنترل فشار خون بسنده کند.

درمان دارویی

• کنترل فشار خون با داروهایی مانند بتابلاکرها
• ترک سیگار
• مصرف استاتین برای کاهش چربی خون

جراحی باز (Open Surgery)

در این روش رگ آسیب‌دیده برداشته شده و با یک گرافت جایگزین می‌شود. بیشتر برای AAA و TAA به‌کار می‌رود.

روش‌های کم‌تهاجمی: آمبولیزاسیون و استنت‌گرافت

آمبولیزاسیون عروقی (Coiling)

تعریف:
آمبولیزاسیون یا "کویلینگ" روشی است که طی آن، از طریق وارد کردن کاتتر از طریق شریان فمورال (در کشاله ران) و هدایت آن به سمت آنوریسم، کویل‌های پلاتینی کوچک به داخل آنوریسم هدایت و درون آن قرار داده می‌شوند تا با پر کردن فضای آنوریسم، جریان خون در آن متوقف شده و خطر پارگی کاهش یابد.

مزایای کویلینگ:

• کم‌تهاجمی بودن

• زمان بهبودی سریع‌تر

• مناسب برای آنوریسم‌های عمقی و در نواحی صعب‌الوصول

• کاهش خطرات مرتبط با جراحی باز

انواع تکنیک‌های آمبولیزاسیون:

• Simple Coiling: برای آنوریسم‌های گردن‌باریک.

• Balloon-Assisted Coiling: در آنوریسم‌های گردن‌گشاد، با کمک بادکنک.

• Stent-Assisted Coiling: استفاده از استنت در کنار کویل برای تثبیت.

• Flow Diverters: استنت‌های خاص که جریان خون را از آنوریسم منحرف می‌کنند.

مراقبت‌های پس از درمان 

بیمارانی که تحت آمبولیزاسیون قرار می‌گیرند نیاز به:

• کنترل دقیق فشار خون

• پیگیری با MRI یا آنژیوگرافی برای اطمینان از بسته ماندن آنوریسم

• مصرف داروهای ضدانعقاد در صورت استفاده از استنت

نقش پژوهشی مرکز تحقیقات رادیولوژی در حوزه آنوریسم‌ها و درمان‌های اندوواسکولار 

مرکز تحقیقات رادیولوژی ایران همواره یکی از پیشگامان حوزه پژوهش‌های تصویربرداری پیشرفته و درمان‌های مداخله‌ای در کشور بوده است. این مرکز با بهره‌گیری از تیمی متشکل از متخصصان نورورادیولوژی، جراحان مغز و اعصاب، فیزیک‌پزشکان و پژوهشگران علوم پایه، فعالیت‌های علمی گسترده‌ای در زمینه بیماری‌های عروقی مغز به ویژه آنوریسم‌های مغزی انجام داده است.

برخی از حوزه‌های کلیدی فعالیت‌های پژوهشی مرکز شامل:

• بررسی اثربخشی و ایمنی روش آمبولیزاسیون عروقی با کویل در مقایسه با جراحی باز

• تحلیل ریسک فاکتورها و پیش‌آگهی آنوریسم‌های بدون علامت

• ارزیابی تکنیک‌های نوین مانند استنت‌های Flow Diverter در درمان آنوریسم‌های پیچیده

• توسعه پروتکل‌های تصویربرداری دقیق‌تر با MRI و DSA برای تشخیص زودهنگام آنوریسم‌ها

• همکاری‌های بین‌رشته‌ای در زمینه هوش مصنوعی و پردازش تصویر برای تشخیص خودکار آنوریسم‌ها

چشم‌انداز پژوهشی آینده

مرکز در حال حاضر چند پروژه تحقیقاتی مهم در دست اجرا دارد، از جمله:

• کارآزمایی بالینی ملی برای ارزیابی تکنیک دوگانه Balloon + Stent-assisted Coiling

• استفاده از مدل‌های یادگیری ماشین برای پیش‌بینی احتمال پارگی آنوریسم‌ها

• بررسی تأثیر بیومارکرهای خونی در تشخیص زودهنگام آنوریسم پنهان

این فعالیت‌ها نشان‌دهنده تعهد مرکز تحقیقات رادیولوژی به ترکیب دانش نظری و بالینی و نقش آن در ارتقاء استانداردهای درمانی کشور است.

مرکز تحقیقات رادیولوژی تاکنون مقالات متعددی در زمینه آنوریسم در مجلات علمی معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر کرده است. برخی از عناوین شاخص عبارتند از: